ग्युइ जातआन्सार जाजा थेन ग्रेन आता

डहुला दोङ टारि फुइबा जाजा जाजा बुट्यानह्राङ जाम्बुलिङ नाङ नोन याखारगि ग्रेट न्यारिटिभ ग्रेन आख्यानला लिच्छा जाजा आख्यानजुगु म्हाबा ताङ जारि मुला । ह्याङलान ह्युलरि नोन ह्याङ तिलाइ भ्रमरि तजि, ग्रेन ग्युइसे ह्याङदा याखारगि स्हेमि पिन्बा मुला– ‘ग्रेन म्हि अर्थात आदर्स म्हि खानाङ निजि थेरिक्यार ब्राबा ज्याबा हिन्ना ।’ बिबा ताम ओन्मान लोप्बासे लामा, ‘ग्रेन सास्त्रसे बिबा ताम ज्याबा हिन्ना’ बिसि थेरिक्यार नोन वाङला ह्याङ । थेसे लामा जाजा जाजा ग्युइला थुमजुगु सुङरिक्यार जेक्खे तासिकेन निजि, समिान्तकृत तासिकेन निजि । ह्याङला ह्युलरि जेक्खे आहिन जाम्बुलिङनाङलान याखारगि सिन्यारि हिन्ना । खाजिबाइ स्हेला नोन केन्द्र स्थायि आता बिबा ताम गोलेसे ग्रेट न्यारिटिभला लिब्रो÷बिपक्षरि ह्याङला स्मल न्यारिटिभजुगु खाजि । जाजा जाजा रापजुगु खाजि । चुला अभिब्यक्ति ग्युइला ल्होलो थुमजुगुरि ताजि । कलारि ताजि, ग्योइकाइरि ताजि, संगितरि ताजि । कलाकारसे ह्याङलान ह्युलला ल्होलो जातिला बिम्ब, प्रतिकजुगुदा माध्यम स्होसि कला स्हेङबारि चुजि । ग्योइकाइ ब्रिखेनसे ह्राङलान जातिय आख्यानजुगु न्हाङरि याङबा बिम्बजुगु तेसि थेदा आधारित स्होसि ह्वाइखाजुगु ब्रिबारि चुजि, रापजुगु ब्रिबारि चुजि । अर्थात जाजान तिल्दा आतागाइ ह्राङला राप नोन ग्युइला थुमरि, स्रोतला लिरि ओतेबान महत्वपुर्न ताला बिबा तामला याखारगि रिलाइजेसन ताजि । ओम, बिस्वब्यापि लिरि मुतेबारिक्यार ह्राङला जडला म्हाइबारि मुतेबा ल्हागतिजि । ङाला टा खानाङ मुबा ? कि चु दोङरि लेपतासि फुइबा ङाला टा चुनोन हिन्ना ओम ? चुरिन लेपतासि फुइबा टाजा ङाला हिन्ना ओम ? कि ङाला स्यान्दोन ग्लारि मुबा ? बिसि जडला म्हाइबासे सांस्कृतिक आन्दोलन लिरि, ङोसेबाला राजनितिकहेन्से किन्छि सांस्कृतिक ल्होलो क्रान्तिजुगु ताबा ह्याङसे म्राङचिबा मुला ।

सामान्य ताम लामा तिनिन्हाङगार ह्याङ नेपालि ग्योइकाइ ब्रिला, ह्वाइखा, राप ब्रिला तिल्दाबिसाम ल्हानासे गोबा चुनोन ग्योइ माध्यम ताजि । ल्हानान डोखेन याङला तासाइ याखारगि धङधङि मुला, ‘ङाला ह्राङलान पृस्ठभुमि नोन मुबा ग्युइला, संसकृतिला बिसि पात्रला मिन ह्राङलान ग्योइरि थान्बा, रापन्हाङरि नोन ह्राङलान मुन्दुमला वा सास्त्रला प्लेनजुगु थुइबा प्रबृतिजुगु ब्यापक ताजि । ह्राङलान जाति उत्पिडनरि परतिबा ताम ब्रिबारि चुजि । ह्वाइखारि स्हिगो तामाङ ग्योइलासे ह्वाइखा ब्रिमा तामाङ छिगला खाम्देदोना प्रयोग लाबारि चुबा कारन चुनोन हिन्ना । लिम्बुसे नेपालि ग्योइरि ब्रिमा, मंगरसे ब्रिमा नेपालि ह्वाइखान्हाङरि बिम्बला लिरि थेला ग्योइग्याम खाबा छिगजुगु थे छिगसे थोबाला अर्थजुगु खाजिबा मुला, चुह्राङ लासि खाबारि चुजि । चु खाबारि चुबा बिबा तिला हिन्ना बिसाम जाजा मुगाइ कि ग्रेन मुगाइ ग्युइमि ओतेबान महत्व मुला । दोलो नो ङ्हाच्छाला बक्तासे प्रस्त लास्ह्युबा मुला कि देन्बारि ग्युइ तिला हिन्ना ओम ? ओनमा ह्याङसे थेबा ह्राङबा मुक्तिला लागि जेक्खे हिन्ना ? हिन्ना ताला याखारगि इमेजिबेसन बिबा ग्रेन ताम हिन्ना तासाइ खाला ग्याम ? रहस्यमय सक्तिग्याम कि राजनितिक वा सामाजिक थे सक्तिग्याम ? खाल्से ह्याङला अस्तित्व म्ह्युना लाबारि आटतिजि ? खालाग्याम चु उन्मुक्ति ? खालाग्याम म्हाइबा हिन्ना तु तामजुगु प्रमुख तासि खाजि । उन्मुक्तिला लागि ह्याङसे ससक्त स्होबा ग्युइसे हिन्ना । ग्युइ बिबा सक्ति हिन्ना । सक्तिपला ह्राङलान स्रोतजुगु मुला, ह्राङलान ग्योइ थेन ब्याख्याजुगु मुला । ह्राङलान सौन्दर्यजुगु मुला । उदाहरनला लागि ह्याङला जातिय ग्युइला ल्हानान स्रोतजुगु मुला– लामा, बोम्बो, फेदाङमा, स्यान्दो स्यान्दो । खाजिबाइ नोन पुर्जा अर्थात ग्रेन अभ्यास लाबा ङ्हाच्छा गो खिबा लाला । गो खिबा बिबा ह्राङदान रक्षक लाबा हिन्ना । लिब्रो बाङग्याम, प्रतिरोधि बाङग्याम, स्यान्दोला बाङग्याम ह्राङदान सोना लाबा हिन्ना । थेला प्रतिकार लाबारि खाम्बा दुइरि दोना लाबा हिन्ना । म्हाङम्हुङग्याम प्रतिकार लाबारि खाम्बा हिन्ना । म्हाङ बिबा तिला हिन्ना ? केवाला लिब्रो तत्व हिन्ना । तामाङ तिला हिन्ना बिसाम तामाङला लिब्रो निबा बाङ कादे थेला लागि म्हाङ हिन्ना । थेदा ङामरि खाबारि आपिन्बाला लागि ह्याङला सेबाजुगुसे ङ्हाच्छारि आत्मसक्ति खिला । गुरु जागाब लाला । गुर जागाबा लाबा बिबा बोधिग्याम याङबा ग्युइला डान्बा हिन्ना । थे ग्युइदा डान्सि ह्राङदा ससक्त ताना लाबा हिन्ना ।

ह्याङ मुतेबाला समाजरि ह्राङ ह्राङला ढङगसे चु तामजुगु दातेनोन मुला । ह्याङसे चु तामरि गर्ब लातोला । तिनि ह्याङसे ह्याङला जातिय ग्युइरि आधारित कादे नोन प्रनालिजुगु मुला, थेदा म्हाइबारि ल्हागतितोबा कारन नोन चुनोन हिन्ना । चुह्राङ बिसि ह्याङसे नेपालत्वदा कमजोर स्होबारि म्हाइबाजा आहिन, नेपालित्व बिबान चुनोन हिन्ना । १ सय २ वटा जातिला टोटालिटि हिन्ना नि ओम । याखारगि जेक्खे जातिला बर्चस्वम आहिन चुरि । थेतासि मुतेबा नेपालित्वला स्हेङबाला लागि नेपालरि चिबा मुतेबा जातिन्हाङरि मुबा चुह्राङबा आन्तरिक ग्युइला खाजिबा अनुसासनजुगु मुला, पद्दतिजुगु मुला, प्रनालिजुगु मुला, ग्योइजुगु मुला, थेदा सोना लाबारि नितान्त आबस्यक मुला ।
ङादा आउदिन ताङबा खाबा तामजा तिला हिन्ना बिसाम हिन्बाम संख्यात्मक हिसाबसे नोन ग्रेन मुला । भाउगोलिक हिसाबसे नोन चु याम्बु ख्यारख्युर चिबा जाति तामाङ ताबासे थेन्से पहल लाजि । ग्युइला मिमांस लाबारि तामाङला ह्राङ ह्राङला ग्युइ तिला मुला ? चुला खाराङबा पद्दति थेन प्रनालिजुगु मुला ? न्हाङगार चु ह्युल स्होबाला लागि थेला खाराङ लासि सदुपयोग लाबारि खाम्ला बिबा ताम म्हाइबाला लागि चु महोत्सब तामाङजुगुग्याम तिजि । तामाङ अगुवाजुगु खालखाल्से चु परिकल्पना लास्ह्युजि, ह्याङ मुतेबासे ह्रोनिदा थुजेछे थेन कृतज्ञता ज्ञापन लानोन तोला ।

तिनि ह्याङसे सोबाला लागि ग्युइ हासिल लातोला । ग्युइ हासिल लाबा बिबा ह्राङदा ससक्तिकरन लाबा हिन्ना । प्रकारगिला ग्युइ बिबा ग्युए नोन हिन्ना बिग्यानए नोन हिन्ना । चु आत्मग्युइला तामए नोन ताजि, प्रकृतिला ग्युइला तामए नोन ताजि । चु स्हेदा ह्याङसे दोसि सोना लाजि बिसाम ह्याङला जातिला लिउला ल्हुइ बिला ह्याङ सर्भाइबलला लागि आउदिन ह्रो ताला । बिद्धानजुगुसे पाङला नि सर्भाइभ बिबाम फिटनेसला जेक्खे ताला, चु तिला बिबा हिन्ना बिसाम मुतेबा बिमा ससक्तला जेक्खे ताला । थेतासि ह्याङ खाला संख्यात्मक हिसाबसे कमजोर मुला, अबसरला हिसाबसे खाला सिमान्तरि दोबा मुला, ग्युइला हिसाबसे ल्हानान पायक ताबारि पिन्बाम खाइमा हिन्ना ओम ? २००७ सालला क्रान्तिसे ल्हानान ठ्वाङ पिन्सि डोबारि चुजि, आहिन्साम ह्युल्बाला जा जामेदा चुह्राङबा खुल्ला आरेमुबा चुरि । डोबारि याङबाजुगु स्यान्दोन जातजुगु मुबा थेन जातिगत लिरि डोबा गे थेन्ना हिन्ना बिसि ह्याङसे नोन कापपिन्बा ग्युइदा स्विकार लाबा मुबा । पन्डितजुगु नाम्सा कोर्सिकेन ह्याङला दिमला ङ्हाच्छा दाराप्कामा लासो लासि दुइपैसा थान्सि फ्यालातोमुबा । तिल्दाबिसाम ग्युइला लागि खाला ङ्हाच्छा वाङजि थेदा मुतेबासे ह्रो लातोला बिसि याखारगि ग्युइ ह्याङला क्रास्यारि युपिन्बा मुबा । मुतेबा जातिदा चु अबसर याङबा हिन्साम तिनि ह्याङ मुतेबा ओतेबान सक्षम तासेला मुबा । चु कारन लिच्छारि ङा चु तामाङ ग्युइ महोत्सबला परिकल्पना लाबा तामाङ बुद्दिजिबिजुगु, प्राग्यिक बर्गजुगु थेन मुतेबा समुदायरि चोदे ज्याबा गे चुबाला लागि चुला निरन्तरता याङगाइ बिबा ज्याबाम्हान्बा फुल्ला ।
(सोमछा तामाङ ग्युइ महोत्सबरि थान्बा बिचार । दो:बा :अगाध)