छोनबोन मुला तामाङ दोङराप ग्युआीठीमला तामकादे
तामाङ रिमठिम ल्हेः मुला तामाङ नाम्सा तेमाल गाङरी ।
तेमाल ग्याल्साला तामाङ ग्ले ह्रेन्जेन दोर्जे हिन्ना बिसि
ङोसेना लाबा स्हेः मुला तामाङ नाम्सा तेमाल गाङरि । (पृष्ठ४)
गजलकार तिर्थमान बल केबा, छार्बा थेन डोबा ब्रिबा सा पुर्ब १ नम्बरला लो स्यार थुमरि दातेला प्रसासनिक फेबा ङ्हाच्छा तामाङ जातिला रुङबा आबाद मुबा ग्रेन सा मुबा । थेदा तिमाल बिमुबा । थेरि तामाङ ग्ले रेन्जिन दोर्जे ग्ले मुबा । थेदा पृथ्विनारायन साहसे बिसं. १८१९ असोज २ गते एकिकरनला गेताङरि सेबा दोङराप जेक्खे आहिन– तामाङ रिमठिम म्लेजि बिसाम म्हाइबारि तिमाल निदोला बिबा सुङताम दातेदोना मुला । चुह्राङबा ऐतिहासिक थेन सांस्कृतिक ग्लारि केसि मुताला । थेसे ह्राङला गिक्छा गजल पोप छार होअीस्हेररि फिरि पाङबा कलात्मक गजलला सेरजुगु ब्रिबा मुला ।
थेह्राङबामि गजलकार बलसे ह्राङला केवासाङला अबसररि छार होअीस्हेर मिनला गजल पोप तेसि ठ्वाङसेन लाबा सेम थोसि सेमताम ब्रिबाला लागि पन्डुलिपि बासि ङाजा साउन २३ कुनु दोगामुबा । तामला ताङरिन ङाइ थेदा बिमुबा– आले तोसोगिकसेम ङाइ तामाङ ग्योइ आसे, ङ्हिच्छा ताम ङा आमाग्योइला ब्रिखेनए आहिन, सोमच्छा दारेम ह्याङला ग्योइकाइरि ग्योइखेन्पोहेन्से आमाग्योइला ब्रिखेनजुगु च्याङना आरे, थेनिदान ब्रिपुङगोले । ङाइ चुह्राङ बिमा तिला दाम्मान तागाइ ङादा ज्याज्योलान सेमताम भुमिका नेपालि ग्योइरिन तासाइ तोला बिबासे तिलाइ ब्रिबा गे लामुला ।
थेह्राङबामि ङा थेदा ङ्हाच्छारि बिसं. २०६१ रि मेट्रो एफएमला तामाङ ग्योइला गेताङ नाङसालला बार्षिक उत्सब गेताङरि ज्याबा ङ्यान्खेनला पुरस्कार तामबान लाबा दुइरि म्राङबा हिन्ना । थेनोन गेताङरि नाङसाल गेताङला पाङखेन प्रतिक ङेसुर थेन इन्दिरा थिङला फ्यास्हिङरि गेताङला बिसयबस्तुला बारेरि तिलाइ मन्तब्य नोन थान्बा माउका स्याप्मुबा । थेलिच्छा ङाइ बलदा ङा थेन ङाला खुयु सोनि तामाङसे ह्रुप्बा तामाङ सारापजुगु मिनला छ्योइ ठोङसेनला दुइरि ह्रुप तासि तिलाइ दुइ ताम लाबा डान्मुला । थेलिच्छा बिसं. ०६३ रि मेट्रो एफएमरि तामाङ ग्योइला गेताङ नाङसालला गेता« स्याङखेन दोमाहेन्से निरन्तर स्यापचिमुला ।
तामलान ताङरि बलसे बिसं. ०५८ हेन्से तामाङ ग्योइला नाङसाल गेताङरि टेलिफोनग्याम्से आमाग्योइला ह्वाइखा थेन ह्वाइ पाङबारि तिबा बिसाइ नोन डोखेनहेन्सेन ह्राङला स्कुल, जिल्ला थेन क्षेत्रियस्तररि नेपालि ग्योइकाइ गेताङरि बो किन्बा पाङजि । चुह्राङ लासि च्यामा थेजा नेपालि ग्योइला ग्योइकाइ चेत डोखेन दुइहेन्से मुबा स्याप्जि बिसाम आमाग्योइला ग्योइकाइ ल्हाम बिसाम मेट्रो एफएमला ङ्यान्खेनग्याम तिसि कर्मचारि संचारकर्मिला रुपरि नियुक्ति तामाहेन्से ल्हेबा म्राङखाम्ला । थेतासि चु गजल पोप तेबारिदोबा हिन्ना बिबा तिलाइ फरक आता ।
ङाला तथ्याङक ठिक मुला बिसाम तामाङ वाङमयरि चु गजल पोप सुताइ ज्याबा आठौं गजल पोप रुपरि छार होअीस्हेर म्राङमुला । थेह्राङबामि चु बिमा ङ्हाच्छा तामाङ वाङमयरि यकिन अगाधला बिसं. ०६१ रि छोन्बो नाम्सा, बिसंं ०६८ रि सिर्जना गोलेला दुइला ऐना थोन्बा मुबा । बिसं. ०६८ रि ईश्वर थोकरला पिङगाइ, के आर गोलेला वालि म्हेन्दो थेन रिना बम्जनला खसुन्हाङला लनि तेबा मुला । बिसंं ०६९ रि राब बि लारग्युङला लारग्युङला छोनकादे थेन बिसं. ०७० रि सजना गोलेला चोमोलुङमा दाङमो गोङमाकादे तेबा मुला । चुह्राङ लासि च्यामा तामाङ वाङमयरि सात वटा गजल पोप तेजिन्बारि गोर ब्लि ह्रेमकोला थेन गोरब्लि जामेकोलाला गजल पोप थोन्जिन्बा म्राङमुला । समग्रतारि च्यामा तेजिन्बा गजल पोपमध्ये तिलाइ स्रद्धान्तिक थन बैचारिक गजल पोपला रुपरि खाबा मुला बिसाम तिलाइ सैद्धान्तिक संरचनाला आवरनरि जेक्खे खाबा म्राङमुला । थेला बारेरि फेसि चर्चा लाबा उचित ताला ।
चुह्राङ नोन लासि गजलकार तिर्थमान बलला छार होअीस्हेर गजल पोपदा सैद्धान्तिक आधाररि च्यामा गजल ब्रिमा मिसरा (सेर, मतला) ला संरचनारि ब्रितोबा नियमदा ज्याना लासि पालना लाबा म्राङमुला । जस्तैः
दोपरि ह्याल ठाम्बा ग्याम दाङबान फेःजी छार होआीस्हेर
छोर्गे रेगो ह्याल ताजि पाङबान फेःजी छार होअीस्हेर । (पृष्ठ १)
थेह्राङ नो लासि गजलला अन्तरागत सेरजुगु थिमा ङ्हाच्छाला सेरसे थिबा बिसय, प्रसङग, जिग्यासादा ङ्हिच्छा सेरसे चिपुङमा थे जिग्यासाजुगुला परिपुर्ति लाबा प्रयास म्राङमुला । जस्तोः
कादे चिसे क्रासी ङ्होर्सी
ह्याङअे ज्युम नेगे दारे । (पृष्ठ १०)
छ्यामरि अन्त्यानुप्रास रदिफ डिक्ना लाबा सन्दर्भरि नोन ज्याना लासि पालाना लाबा म्राङमुला ।
खाअी खाराङबा दुअी खाजि भेनान टाङगाला लिच्छा छ्योङबा
टाङगाला लागिरि ह्राङलान छामेसे स्योप पोजि आमाल्होगो । (पृष्ठ १४)
थेह्राङ नोन रदिफला ठिक ङ्हाच्छा काफियाला अन्त्यानुप्रास डिक्ना लाबा सन्दर्भरि नियमत पालना लाबा म्राङमुला ।
ल्होछार दाङबारी दिमरि ङा खाबारी आखाम्नि
माफलाउ डोल्मा अेदा छार क्वान बाबारी आखाम्जि । (पृष्ठ ३८)
खाइ ? तिल्दा मुग्याम गजल ब्रिमा गजलला सैद्धान्तिक नियमअन्सार गजलकारसे मुतेबान गजलला चाहे ङ्हाच्छाला चाहे गुङला वा ल्हानाह्राङबा लिच्छाला खाजिबाइ मत्ता वा सेरदा अनिवार्य गजलकारला मिन वा छदम मिन ब्रिबा सन्दर्भ तिलाइ बाहेक ल्हानान ह्राङबा गजलरि पालना लाबा आम्राङमुला ।
बिसयगत रुपरिः
चु पान्डुलिपि डोमा तेसेला गजल पोपरि ६० वटा आमाग्योइला गजल ब्रिबा याङजि । थेरि माया प्रेम, धर्म संस्कृति, ङोसेबा ह्राङबा बिसयतेन सम्बन्धित भावजुगु चुह्राङ लासि छताछुल्ला ताबा मुला ।
मायाला प्रसङगरिः
सेमतिङ देप्गे अे ङा गुङरी ङाला माया चाङमा मुला
हाप ख्वाअीसी डहुदोङरी गुगी रान्दे रान्गे म्हान्जी । (पृष्ठ २२)
धर्म संस्कृतिला प्रङगरिः
आस्याङ आङिला जा जामे गुङरी ब्रेल्बा लाबा ह्याङला ठीम
चु ठीम ह्याङसे ख्लाला आदे ताला सुङगोले ङाला आस्याङ ।
न्हाङबाङ मुला ह्याङला रिमठिम धर्म ग्युअीठिम पेठीमला ताम
ताम्बा गान्बा गान्सोम डम्फुरे जन्ति बासी खाला आस्याङ । (पृष्ठ १७)
ङोसेबा थेन याङतामला प्रसङगरिः
ङाला दोङराप ङालान काअीरी कोम्याङबा याङताम बाअुले सरकार
ह्युल्बा भेनान च्योच्यो तासी सोम्याङबा याङताम बाअुले सरकार ।
तिल्मा निबा दिङरि ङाला रिमठिम ग्युअीठिम गारा कासाअी
दारेम तिनी ङालान ठिमरि छोःम्याङबा याङताम बाअुले सरकार । (पृष्ठ ६)
मुतेबारिन च्यामाः
गजलकार तिर्थमान बलला ङ्हाच्छाला छार होअीस्हेर मिनला गजल पोपरि माया प्रेमला बिसयरि ल्हाना गजलजुगु ताबा, मुतेबान गजलजुगु सेर ङ्हारि ब्रिबा, गजलला स्यान्दो बिसयजुगु रिमठिम, ङोसेबा थेन दोङरापला विसयजुगुरि चिबा, सांस्कृतिक परम्परा थेन धार्मिक आस्थाला बिम्बजुगुला प्रयोग ताबा ह्राङबा ज्याबा पक्षजुगु मुला । थेला गजलजुगु अनुप्रासला साइलिरि ब्रिबा, गजल देवनागरि ग्योइला प्रयोग लासि ब्रिमा थे ग्योइरि मुबा स्वरवर्नदा न्होङला लासि इ दा अी थेन ऐ दा अे ब्रिबा, गजलजुगुरि ह्राङला आदर्स बिचार थेन अडानजुगु आरेबा, आस्था थेन भाग्यवादि म्राङबा ह्राङबा कमिकमजोरिजुगु मुला ।
लिच्छारिः
संचारकर्मि तिर्थमान बल, चु छ्योइला ठोङसेनलिच्छा गजलकार तिर्थमान बलला रुपरि थेला स्रष्टागत ङोसेबा तासेला मुला । थेतासि खाबा रेरि थेला ब्रिबाजुगुरि ह्राङला ङोसेबा स्होसि मुतेबान योला छार होइस्हेर ह्राङबा दोबारि खाम्बाइ बिबा मोलम फुल्ला ।
स्यान्दो म्हिसे ङाला मिन थेम्याङतोला
ङा दारेम ङामन मिन्से सोम्याङतोला । (पृष्ठ १६)
(छार होअीस्हेर गजल पोप ग्याम दोसि थान्बा)
