चण्डी पूर्णिमा बिले वैशाख ङ्ह्या खाबारि तिलाइ रे जक्ेखे लेङ्बा मुबा । ङ्ह्या दुइसाङरि पलाञ्चोक भगवती लाथानरि सोमरे दोना मेला ल्हागाब ताबासे लामा नाम्साग्याम रोजगारीला लागि सहर वाङ्बा ब्योनजुगु जात्थारदा लक्षित लासि नाम्सारि दोसि खाबाकेन लाबा दृष्य रमाइलो मुबा ।
बामरि चोथेबा खेप्पा टेप रेकर्डर थोसि हिन्दी थेन तामाङ ह्वाइ होङ्ना लाबान हान्डो क्रेबाकेन लाबा दृष्यसे नाम्साला रमणीय वातावरणरि दान्दे रौनक काप्बा मुबा । नाम्साला खेप्पा खुयुजुगु थे नाम्सारि दोसि खाबा ठिटाजुगुला हुलरि ह्राङ्ला सहर वाङ्बा कोलाजुगु नोन मुला वा बिसि मि क्युर्बाकेन लाचिबा म्राङ्मुबा । थे ठिटाजुगुसे लाबा फ्या दोबाकेन कोसेलीला लिरि पिन्बा देउराली थेन खुकुरी चुरोटला खिल्लीदा म्युगुरि पोसि ताम लाचिबा दृष्यजुगुसे आत्मीयता थेन सामिप्य उन्चिबा म्राङ्चिमुबा । कादेसेम ह्राङ्ला कोसेलीला लिरि बजाररि थोन्बा चाउचाउला पाकेट, जिरा मरीचला पोरेजुगुनोन पिन्चिबा म्राङ्मुबा ।
थे ब्योनजुगुसे ह्राङ्ला नाम्सा थेन नाम्साबादा आउदिन चेगाइ लाबा म्राङ्सि खेप्पाखुयुजुगुनोन ह्राङ्ला सन्तानजुगुफिरि आउदिन ताङ्बा म्राङ्मुबा । थेनिरि आउदिन सुख थेन ताङ्बा गुङ्ला फेबा स्पष्ट म्राङ्मुबा । नाम्साला केवा कष्टकर तासाइ नोन थेन्ना लिरि ताङ्बा म्राङ्खाम्मुबा । सामान्य चाबाथुङ्बा, खाइमागि छाक गि स्या म्ल्हाकानरि थेन्ना ताङ्बा झल्कप तामुबा । देन्बान बितोमा किसानला ताङ्बा जाजाबा स्हेजुगुरि म्राङ्खाम्ला । खेतीपातीला दुइरि, दुइरिन नाम ताइबाला ताङ्बा, दुइरिन बुह्वारा ख्वाबा मोइबा लासि बाली ल्हागाब लाम्याङ्बाला ताङ्बा, दुइरिन ह्राङ्से ड्वाबा ब्लुजु टुसा खाबाला ताङ्बा, दुइरिन क्वाम्याङ्बाला ताङ्बा, माकाइरि फोनफोन क्लाङ्बा, झाननोन दोङ्गिरि घोगा ङ्हि माकाइ रोबाला ताङ्बा जाम्बुलिङ्ला खाजिबान ताङ्बा बिमा कादे गुणा ताङ्बाला अनुभव लाबारि खाम्मुला ।
थेन्ना खाजिबाइ ग्रेन म्हाङ थेन महत्वकांक्षा सुताइ आरे । जेक्खे ह्राङ्ला सारि मौसम आन्सारला अन्न बाली फुइना लाबा, बिजाबुमोदा न्हाबा छार्ना लाबा, ङामला लोपखाङरि डोपुङ्बा ताम नोन थेन्ना लागि ग्रेन ताम मुबा ।
तिलाइ ब्रिबाडोबा बिमा स्यान्दो ल्हाना ब्योनजुगु खर्च ह्रुप्बारि राजधानी सहर वाङ्मुबा । ठमेल थेन बसन्तपुररि रिक्सा स्याङ्बा, पर्यटकला भरिया नाइके, कुक, गाइड ट्याक्सी थेन ट्याम्पो स्याङ्बा थेन ज्यामी गे सुताइ थेन्ना ग्युइला थुम मुबा । प्रिवा बिममाहेन्से हुरुक्क ताबा ठिमग्याम छार्बा चु ब्योनजुगु प्रिवाला दुइरि कादेन ग्रेन आमदानीला स्रोत ख्लातोसाइ नोन लिच्छा आवाङ्ना मेला प्लिङ्ना लाबारि नाम्सारिन दोसि खामुबा । तिरे ङ्हिरेरिन नाम्सा होङ्बारि चुजि । दिमदिमरि ग्रेन ग्रेन काइरि हिन्दी थेन तामाङ सेलो, डम्फु ह्वाइ ङ्ह्चिमुबा ।
नाम्सा दिमरि मनोरञ्जनला स्हे बिबान दुइ दुइरि ल्हागतिबा जात्थार नोन मुबा । थे जात्थार गुङ्ला वैशाख ङ्ह्याला पलाञ्चोक भगवती लाथानरि ल्हागतिबा जात्थार खास ताबा लामुबा । जात्थार प्लिङ्ना तिमाल, कोशी क्याम्साङ, होक्से चिसापानी, दोलालघाट, खुम्बारी खरेलथोक, माने नाम्सा, कालिन्जोर, कोशीदेखा, फूलबारी मेथिनकोट, दाप्चा पाँचखालला छ्याम ख्यारख्युरला ल्होलो ग्लाग्याम्से ल्होलो समुदायला म्हिजुगुला ओइलो ल्हागाब तामुबा ।
चु जात्थाररि तामाङ समुदायला दिङ छ्योबा ठिटा–ठिटीजुगुला गिसेम गिला सेम डिक्मा सुइह्यार्सि ब्रेल्साङ लाबा खेबाः (पुरानो) रिम मुबा । कादे ठिटीजुगुदा केटा सेम आनिमा सुताइ जबरजस्ती छेङ्सि बोर्बा दृष्यमि झान अचम्म छोर्बा खालला मुबा । कादे केटीजुगुसे चंगुलग्याम स्योर्बाला (उम्कनको) लागि मे ह्रेङ्बा छातासे छेप्सि स्योर्सि ह्यार्बा दृष्य नोन म्राङ्मुबा । तिलादाम्मान तासाइ दिङ छ्योबा ठिटा थेन ठिटीजुगुला राजीखुशी तामा ज्याबा दुइसाङ चुनोन जात्था मुबा ।
कादे तामाङ छामे ब्योनजुगु ब्रेबा डाबा ताबा लासि म्हुक्गि जुवारी क्लाङ्मुबा । खाइमागिम ह्वाइ ब्रेबा डाबाला ताङरिन ब्रेल्साङ नोन ताबा लामुबा । छामे ब्योनजुगु जेक्खे आहिन तामाङ सेलो थेन फापरे ह्वाइरि म्हुक्गि मि च्युम आलाना काइह्राप्बा ब्रेल्साङ लाबा अधवैंसे ह्रेमकोला थेन म्रिङकोलाजुगुला समुहला जुवारी ह्वाइ ङ्यान्बारि छेम्बा खालला तामुबा । थे म्रिङकोलाजुगुसे बाबा आइराकला जर्किन आजिन्तेदोना ह्वाइला काइ होङ्चिमुबा ।
भगवती लाथानरि चण्डी छ्योकु लाबा बामान समुदायला म्हिजुगुला कोहोरे गि भट्याइसे लाथान होङ्बा तामुबा । भक्तालुजुगुसे श्रद्धाला छ्याम म्राबा नाङ्सालला झिलिमिली, स्याङ्ला काइ, दमाहाला ङ्ह्याबा थेन नरसिङ्गला काइला छ्याम बज्रचार्य ह्रुइला बाइ पुजारीग्याम लाबा छ्योकुला दृष्य च्याबारि सेमछुबा खालला तामुबा । भक्तजनसे ह्राङ्ला सेमला ताम छ्योगाइ बिसि भाकल लासि बाबा नाका थेन बोकाला बली पिन्चिबा तामुबा । लाथान ख्यारख्युर म्राबा ल्होलो धुपजुगुला ज्याबाथाङला वर्षा ताचिबा तामुबा । स्थानीय पहरी ह्रुइला म्हिजुगुसे भगवतीला जाजा लाथान रथरि पुइसि लाबा रथला शोभायात्रा आउदिन रमाइलो तामुबा ।
मेला प्लिङ्ना लाबारि खाबाजुगुदा लक्षित लासि अस्थायी लिरि जुबा जलेवी, पेडाला छ्यामला केकेला छोङ्खान, सस्तो खालला श्रृंगारला सामानजुगु, क्लाङस्हे (खेलौना)ला छ्यामला छोङ्खान थान्बारि बनेपा, धुलिखेल, पनौतीला छोङ्खेन हेन्से तराइ मुलला छोङ्खेनजुगु सुताइसे बोकिन्मुबा । रमाइलो मेलारि पिङला छ्याम जाजाबा न्होर ब्रेबा डाबा लासि क्लाङ्बा रिङ, लङ्गुरबुर्जा ह्राङ्बा क्लाङ्बाला छुबा (मज्जा) किन्बाजुगुला संख्या नोन ल्हानान तामुबा । ल्हानान दिङ ह्रुप आताबा ह्रोजुगु ह्रुप ताबा मौका नोन जात्थारला दुइसाङरि याङ्मुबा ।
फुर्बा याम्बुरि वाङ्बातेन ट्रेकिङला दोइ पुइबा गे लाना लानान लासिमाम मार्शल आर्ट लोपजिन्बा मुबा । चुपाल्छे पर्यटकजुगुतेन सोलुखुम्बुला नाम्चे बजाररि निसि याम्बुरि दोसि खाबाकेन लामा तिलाइ गाइबासे फुर्बा खाबारि जाकि गाइबा मुबा । गोर ङ् िसोमला समुहसे थेदा आँट लाबारि आखाम्मुबा । जात्थाररि तिमाल छ्याम स्यान्दो नाम्सालाजुगुला चुह्राङ्बान समुहला ठिटाजुगुसे गिसेम गिला बाङ थेन तागत क्योइबा मौकाला लिरि चुनोन जात्थारदा किन्मुबा । गिसेम गितेन छेसि खाजिबा समुहसे खाल्दा ठीक लाबा बिबा योजना स्होमुबा । छ्यामरि गोजा, काडि ह्राङ्बा जोखिम हतियार सुताइ प्रयोग लाबारि लिच्छा आताबा मुबा । स्थानीय स्तररि रिमठिम आन्सार तेबा रङ (मदिरा) थुङ्बासे थेन्ना मनोबल झान उर्जावान तामुबा । फलानो समुहदा चुपाल्छे ठिक लातोला बिमुबा । खाजिबा समुह ब्रेमुबा थेसे स्यान्दो दिङरि थाहा याङ्ला बिसि दागा उन्मुबा ओम थेदुइदा ब्रान्चिबा तामुबा ।
तुयुङ्मा ह्राङ्ला समुहदा फुर्बाला समुहसे सिबादोना तोबा थेन गोजासे पुङ्सि घाइते स्होबा ताम उर्गेनसे म्लेजिन्बा आरेमुबा । चुहेन्से थेदा ह्राङ्ला टोलरि ब्रेबाम्हिला मिनताबा मुबा । थेला सेमरि बो (बदला) फाबा मे लुङ्चिमुबा । चुपाल्छे फुर्बाला समुहदा ब्रेना लाम्याङ्साम ह्राङ्ला प्रतिष्ठा ल्हेसेला ताबासे थेसे ह्राङ्ला समुहला मुल्मिजुगुदा छेबारि निबारि सिपाहीजुगुला ह्राङ्ला ‘कमाण्डर’से ‘ब्रिफिङ’ लाबा ह्राङ ह्राङ्ह्राङ्ला जिम्मेवारी थोबारि कुल्जिन्बा मुबा । समुहला मुतेबा मुल्मिजुगुला छ्यामरि गोजा थेन काडि, टर्च लाईट अनिबार्य मुबा ।
चुदिङए नोन फुर्बासे ह्राङ्ला वर्चस्व थान्बारि ल्होलो तानाबाना बुन्चिबा मुबा । थेसे नाम्साला ह्राङ्ला समुहला मुल्मिजुगुदा उर्गेनला समुहसे पुइगाबा चिठी उन्बान ‘तुयुङ्मा रामधुलाइ चासि निबासे उर्गेनसे चुपाल्छे सोसेला हिन्साम फाइला कुलाकि कुसि खाउ बिबा चिठी ब्रिबा कारण चुपाल्छ नोन उन्तोला’ बिबान ब्योनजुगुला थिबारि चुजि । चोदेदोना कि काडि क्लाङ्बा, गोजा ल्हिप्पा थेन विपक्षीला छेप्पाग्याम सोबारि किन्तोबा युक्ती सम्बन्धी तालिम सुताइ लोप्बारि चुजि ।
समुह ङ्हिलान म्हिजुगु ओतेबान तयारीला छ्याम गिसेम गिला चियो लाबान ग्रा बाबा पिन्बा लाचिबा मुबा । न्हाङ्गारदाङ्से जात्थार ताबासे झगडा लाबारि तोबा सरसामानला छ्याम समुह समुहला म्हिजुगु पालञ्चोकरिक्यार वाङ्जि । समुह ङ्हिलान म्हिजुगु गौंडा गौंडारि चिचिबा मुबा । थेन्छे छ्यामरि थोबा झोलारि गोजा मुला बिबा तामला अनुमान ओस्सोन लाखाम्मुबा । मुतेबा नाम्सा नाम्साग्याम भक्तालुजुगुला नोन घुँइचो ल्हागितिजन्बा मुबा ।
ङ्यासे लाथान ख्यारख्युर भक्तालुजुगुसे म्राबा नाङ्सालसे लाथान ख्यारख्युर ह्याल ड्वाचिबा मुबा । लाथानरि भजन कोबा समुहसे भक्तालुजुगुला भक्तिभावरि एकाग्रता बाबारि ह्रोलाचिबा मुबा । तिलाइ अधवैंसे ह्रेमकोला थेन म्रिङ्कोलाजुगु झुण्ड झुण्डरि तामाङ सेलो थेन फापरे ह्वाइरि काइ ह्राम्चिबा मुबा । दिङ छ्योबा ब्योन छामेजुगु ह्राङ ह्राङ्ला सेम डिक्पा दौंतरीजुगुतेन क्यार्से जासे कोर्चिबा मुबा । छोङ्खेनजुगुसे जाजाबा जाजाबा त्रिपाल फ्लाक्सि अस्थायी छोङ्खान जुसि जिन्मुबा । तासाइ फुर्बा थेन उर्गेनला समहुदा बिसाम चुह्राङ्बा रमाइलो माहौलला खाजिबाइ पर्वाह आरेमुबा ।
म्हुनाला छ्योआछ्यो कु ङ्ह्याबा मुबा । सुरगिरि कोचिबा तामाङ सेला थेन फापरे ह्वाइ ल्हाना दुइ चिखाम्नि । सर्वसाधारण म्हिजुगु तिक्खुरि क्यारछ्योङ मारछ्योङ लाचिबा मुबा । समुह ङ्हि नोन गिसेम गिदा गोजा थेन काडि छेप्चिबा मुबा । च्याङ्ना मुबा सुरक्षाकर्मीला थेन्ना लागि दुइसाङ (अवसर) मुबा । कादेसे ह्यार्सि ह्राङ्ला ल्हुइ सोना लाजि । कादे सिबादोना घाइते ताजि ।
लिच्छारिः चुपाल्छे नोन उर्गेनला समुहसे आज्याना लासि ब्रेसि ह्यार्तोजि । सुरक्षाकर्मीजुगुसे तिक्खुरि नियन्त्रण किन्बारि खाम्बा सामथ्र्य आरेमुबा । उर्गेनला समुह म्हुक्गि ह्यार्सि दिमरिक्यार निजि फुर्बाला समुहसे दोसि नोन जात्थाररि छत्रगि रजाँइ लाजि, चुह्राङ्बा दिङ्छाहेन्से लासि खाबा मुबा । दिङ दाङ्से जात्थार चलप तामुबा, ब्रेबा डाबाला लडाइ चलप ताचिमुबा ।
दुइसे राइ (कोल्टे) दोजि । ह्युलरि शासन डिछ्या पोजि, निर्दलीय पञ्चायती डिछ्या (व्यवस्था)ला ग्लारि बहुदलीय डिछ्या खाजि । ङ्हाच्छारि आज्याबा सम्बन्ध मुबा थे नाम्सा दिमला म्हिजुगु ग्लेठिमला लिरि झुण्ड झुण्डरि खिबा मुला, तिल्माला काम्बादा म्लेबा मुला । थेन्ना सन्तानजुगु खालाइ नोन शिक्षाला ह्याल ज्योतिग्याम वन्चित तातोबा आरे । छार पुस्ताजुगुरि चेतनाला स्तर ल्हेबा मुला । मुतेबा नाम्साला छार पिँढीला ब्योनजुगुरि सामाजिक, आर्थिक थेन ग्लेठिम सशक्तीकरणला ज्याबा प्रभाव म्राङ्बारि खाम्ला ।
तिनि नोन जात्थार ताबान मुला । छ्योकु, आरती, चण्डीपाठ, रथजात्रा, रमाइलो मेला, तामाङ सेलो थेन फापरे ह्वाइ दाते नोन चलप ताचिबा मुला । तासाइ गिसेम गि गुङ्ला लडाइ सातानला लागि नुप्बा (समाप्त) मुला । तिन्हाङ्गार जात्थारला रौनक नोन पोबा मुला ।
दोःबा : यकिना अगाध
