सरदारजुगुसे गेलाबाजुगुदा लेबा म्राङ्सि कम्युनिष्टरि सेम निजि : सुब्बा लामा

मिन : सुब्बा लामा
केबाग्ला : ङ्हाच्छाला स्याफ्रु गाबिस वडा नं. ४, सानोभार्कु, रसुवा ।
दाते : गोसाईकुण्ड गाउँपालिका वडा नं. ५, रसुवा ।

ङ्योइबा : ह्राङ्ला दिमथेमेला स्थिति खाराङ्बा मुबा ?
प्रासाल : ङ्हाच्छाला दुइ खेतिपाति लाबा किसान नोन हिन्ना । थेदुइरि बिसेस लासि पसुन्हाबाला गे लामुबा । ङान्तेन चौंरि, ग्यु मुबा । ङाजा १० दिङ्ला दिङ्दोना मामतेन ग्यो गोठेरि चिबा लामुला । १० हेन्से १९ दिङ्ला दिङरिक्यार खाइमा चौंरिगोठे खाइमा ग्युगोठे लासि चिजि । ओम, जाजकार ङान्ना ज्योज्योचा थे दुइरि नोन नेता मुस्ह्युमुबा, पन्चायति नेता । ह्रो जिल्ला सभापति नोन मुस्ह्युमुबा ।

ङ्योइबा : ज्योज्योला मिनचा ?
प्रासाल : दावा फेन्जो लामा ।

जाजकार तमसुक ब्रिबारि सेबा, जाजकार नेपालि डोबारि सेबा ङान्ना माम नोन मुस्ह्युमुबा । ह्रो गोर ङ्हि सोम गुङ्रि याखारगिजा ङाला ज्योज्यो मुस्ह्युमुबा । थेदुइरिजा ह्रोनि स्कुलमि आरेमुबा तासाइ गुरुकुल बिसि नेपालि डोस्ह्युमुबा । ज्योज्योसेन ङादा क, ख लोप्सि पिन्स्ह्युमुबा । थे दुइरिचा ङादा डातोला बिबा ओदे थाहा आरेमुबा । ङादा आउदिन ब्लेबा खामुबा, डोबा सेम आखामुबा । जाकि दिङ्दोनाचा क, ख नोन छिग ङोसेबारि ख्लापिन्बा, थेह्राङ्बा दुइ मुबा । लिच्छा निसिचा जाजाकार डोतोबा चिम बिबा ताम गोजि ङाइ । गोमाहेन्से ङाचा डोबा सेम लामुबा । डोबारि निला बिजि । थेदुइरिचा प्राइमरि स्कुल नोन तिबाकेन मुबा पन्चायतदुइरिन । डोबारि निला बिमाचा ज्योज्योम ङ्हाच्छा गोठेरिन स्ह्युमुबा, ज्योज्यो नोन सभापति दोमाहेन्से गोठेरि स्ह्युबारि ख्लाजि । ह्रो ग्लेठिमरिक्यार वाङ्स्ह्युजि ओम मुतेबा गोठेला बोचा ङादा ल्हागाब लास्ह्युजि । चौरिगोठे मुतेबा बो किन्सि गे लातोमुबा । दुङाल आउदिन तामुबा । ओम डोबारि निबारि थे ख्लासि ङा ह्यार्जि । असारला ला तिक्खुरि ङा ह्यार्सि इन्डियारिक्यार वाङ्जि । भुटानरि नोन ङान्ना नाम्साबाजुगु मुला बिबा थेबा मुबा । ङाम भुटानरिन निला बिसि ह्यार्सि निबा रक्सौलरि दोमाहेन्सेम चुह्राङ ताजि व्हा ङादाम मुग्याम्से ताइबाह्राङ ताजि । चुरि हाङ्बा ग्लारि चिबा म्हि, तिक्खुरि छेप्पा ग्लारि दोमाम, दोसि थेफिरि नोन हिन्दि गिक्खेन आसेबा । कोल्जि ङा थेरि दोमाहेन्सेम । भुटान नितोजि बिसि ङ्योइजि तासाइ ग्योइ नोन आगोबा, खाराङ लासि नितोबा बिबा नोन तिलाइ थाहा आरेमुबा ।

ह्रेच्छाक लिच्छाम आतानि दारेम नेपालि खालाइ स्याप्ला व्हा बिसि म्हाइजि ङाइ । तिर्याम गि ङ्हि घन्टादोना नोन म्हाइमा म्हाइमा गोरसोम नेपालिजुगु स्याप्जि । थेनिकादेदा स्याप्माहेन्सेम ङाइ या फ्याङ चुङ्सि ङ्योइजि, ङामि भुटान निला बिसि खाबा, भुटानरि ङान्ना म्हिजुगु मुला नोन मुला बिबा थेबा मुबा, खाराङ लासि नितोला ताला ? ङादा लोप्सि पिनस्ह्युगो बिजि । थे गोरसोम नेपालिजुगुसेचा ‘ओहो एमि ह्यार्सि खाबा ह्राङ्मुला, दिङ नोन जाजा चिम । एदा ग्योइए नोन आखाबाचिम । ए थेह्राङ लासि आनिउ बबु । चुरिम बिजोग ताला । चुरिम म्हिजुगु चुङ्पिन्ना । ए म्हाला । ए दोसिमाम निउ । ए पक्कान ह्यार्सि खाबा तातोला ।’ बिसि पाङ्जि । थेहेन्सेम ङाइ आहिन ह्यार्सिम खाबा हिन्ना तासाइ खात्दामान लासाइ थेरि निला बिसि खाबा हिन्ना । तासाइ थेरि निबारि आखाम्नि ह्राङ्नितेन छ्याम बोरपिन्गो’ बिजि । ह्रोनिम आर्मिका चिम । छुट्टिरि खाबा । ह्रोनिसे चुग्याम्से निमाहेन्से ङानिम ड्युटिरि नितोला । ङानि छुट्टिरि खाबा हिन्ना । एदाम गेनोन आयाङ थेरि । ङान्तेन छ्याम निबारिम एदा सम्भब आरे । ए खात्दामान लासाइ नोन नेपालरिक्यार दोसि निउ । खाम्ला, थेरि बरु भुटानरि निबा म्हि नोन स्याप्बारि । आहिन्साम दारे एला बिजोग ताला । निउ ए नेपालिक्यार दोसि निउ । थेरि याखारगि जाजा होटल मुला, लामा होटल । थेनोन होटलरि निसि चिउ ।’ बिसुङ्जि । ङाम ओम दोसि खाजि । लामा होटल म्हाइसिकेन खाबाम स्याप्जि । थेरिन चिचिमुबा दोसि गोरङ्हि म्हि स्याप्जि नेपालिन । ह्रोनिचा ठ्याक्कान भुटानमि आहिन, तासाइ कालिङपोङ निसेला चिम । ओम थेन्से ग्योइए नोन गोबा खालला हेल्मोलि ग्योइ पाङ्बाचिम । ङाइमि थे ताम गोला । ओम ङाइ ह्रोनितेन दोसि ङ्योइजि । ह्रोनिसे ए भुटानरिन निसेला हिन्साम थेला ङाम दोनाम ङानि दोला । ङानि कालिङपोङ निसेला हिन्ना थेदोना छ्यामनोन ब्राला । थेहेन्से ए गिक्खे नोन निबारि खाम्ला बिस्ह्युजि । थेग्याम्सेम ह्रोनितेन छ्यामछ्याम निजि । ह्रोनिसेन टिकट थापिन्जि । मुतेबा लापिन्जि । म्हुनागि ङानि छ्याम नोन ट्रेनरि निजि । थेलिच्छा न्हाङ्गारदाङ्से योरि ह्रोनिसे चुह्राङ चुह्राङ लासि नितोला, ठ्याक्कान भुटान दोला बिसि पाङ्जि । थेहेन्से बसरि नितोबा चिम । बसरि निजि । निमाम दोसि भुटान वाङ्बारिम थेरि पास तोबा चिम । ओस्सोन वाङआम्याङ्बा चिम । ङाइमि नेपालि कुलाकि कुसि ज्याना लासि निमुबा । थेरि पुलिससे खुइखुइ खासि गेटपास खाइ बिसि ङ्योइजि । ङाइमि गेटपास बिबा तिला हिन्ना तिला हिन्ना ताम नोन आगोनि । ओम फ्याङ्चुङसि ङादाम तेपिन्जि थेग्याम । वाङ आपुङ्नि थेरि । ङामि अलपत्र ताजि । क्यार निसि ङामि क्रासि चिचिमुबा । ह्रेच्छाक लिच्छा याखारगि नेपालि ह्रुप ताजि । थे ङामरिन खाजि । थेदोना निबा याखारगि खेप्पा म्हिसे ङादा तिला लोप्बा मुबा बिसाम चुरि नेपालि नोन स्याप्साइ नोन एसे ङोआसेबा म्हिदा देन्बा तामचा आपाङ्गो होइ । चुरिम ठगतिला । न्होर नोन आउन्गो । चुरि ब्यान्ना । चुरिम मुतेबासे ह्यो लाला बिसि पाङ्स्ह्युमुबा । थे छार म्हिमि तिक्खुरि सोल्टि बिबान या डिक्ना लाबारि खाजि । ङाइमि थे सोल्टि बिबा नोन तिला हिन्ना तिलाइ ग्योइ आगोनि । तिला बिजि चुसे म्हान्जि । थेसे बाङ लासि ङादा व्हाम्जि । ह्राङ नेपाल ग्याम्से खाबा मुसिम, पक्कान ह्राङतेन खर्च नोन मुताला । चुरिम कुल्लि गेबिमा स्यान्दो तिलाइ नोन आयाङ । बरु ह्राङ थेन ङा डिक्सि चुरि छोङ लाला ओम फाइदा ताला बिसि व्हाम्जि । ङाइजा ङातेन न्होर नोन आरे । ङाम चुरि बेखर्चि तासिका चुरि क्राचिबोम आहिन्साम तिल्दा क्रासेला । न्हाङ्रि दोजि बिसाम ङाला म्हि मुला बिबा थेमुबा । चुरि वाङम्याङ्जि बिसाम म्हि स्याप्सेला मुसिम तासाइ वाङ्नोन आपुङ्नि बिमाहेन्से थेसे चुह्राङ्बाम तिलाइ नोन आहिन । चुमि ङान्छे पास लाबारि खाम्ला । चोदे ह्राङ्तेन न्होर आरे बिसाम ह्याङ ग्रोइ लाइ । चुन्हाङ्रि वाङ्माहेन्सेम कुल्लि म्हाइबारि म्हि खाला । नेपालग्याम्से खाबा हिन्ना बिमाहेन्से थेन्से खाम्देदोना कुल्लिरि भर्ना आकिन । तासाइ माइला भुटानग्याम खाबा हिन्ना बिजि बिसाम ठ्याक्कान डिक्ला । थेमि तिलाइ समस्या आरे । न्हाङ्रिम ह्याङ खात्दामान लासि निला । ग्यालाम ङादा थाहा मुला बिजि । तला बिसि थेग्याम्से ङानि ह्रिनोन ह्रिग्याम्से लासि न्हाङ्रि दोजि । भुटान न्हाङ्रिमि दोजि । थेरि दोमाहेन्से म्हिमि म्हाइजि तासाइ खानाङ स्याप्से ? तासाइ थेसे बिमाह्राङ नोन थेरि कुल्लि म्हाइबा म्हि खाबा चिम । थे कुल्लि म्हाइबा म्हिजुगु खासि, ओइ एनिकादे गे लासेला हिन्ना बिसि ङ्योइजि । थेदा ङ्योइबा हिन्साम फ्याट्टा थेसे प्रासाल पिन्सेला ङादान ङ्योइजि । खानाङग्याम खाबा बिमाहेन्सेचा थेसे बिमुबा माइला भुटान बिसि ङाइचा मालेभुटान बिसि पाङ्जि । थेसे खाजिबा कम्पनिरि गे लाबा बिसि ङ्योइजि । दोसि कम्पनि बिबा तिला हिन्ना तिला हिन्ना ङादा थाहा नोन आतानि । थेह्रोसे फ्याट्टान पाङ्पिन्जि । थेसे खाजिबाइ याखारगि कम्पनिला मिन पाङ्पिन्जि ।

थेलिच्छा ङान्दा कुल्लिरि भर्ना लाजि ओम बोर्सि निजि । थेलिच्छा थेसे क्याम्परि बोर्सि थान्बाचिम । मुतेबा खर्च थेसे लाबाचिम । थेन्ना नियमचा तिला चिम बिसाम कुल्लि बोर्सि निमाहेन्से ला गि दोनाचा थेसे खर्च लाजि गे ल्हागाब लाजि ओम लागिरि थेला बो ङ्हि फाखाम्जि आखाम्नि बिसाम थेहेन्से ब्याज ल्हागाब लाबाचिम । बोर्जि तासाइ थेग्याम्से थेरि परमिट किन्सि खातोबा चिम चोदेजना कुल्लि बासि खाला बिसि । थे परमिट आन्सार थेला आछ्योनिम । ङ्हिरे सोमरेचा ङानि कुल्लि म्हाइला बिसि चिजि । चिबाम थे ङाला ह्रोचा ठग चिम । थेसे पक्का ङातेन न्होर तातोला बिसि बोर्सि खाबाला चिम । तिरेकुनुम थे ह्यार्जि । छार क्वानजुगु मुबा थेए नोन बोर्सि ह्यार्जि । कुल्लि म्हाइसिकेन ङानिजा दोबा सरदारला म्रिङला गहना स्याप्जिम थे नोन ह्यो लासि ह्यार्जिम थेसेम । थे ह्यार्जि सरदारसे ङादा चुङ्जि । एला ह्रो ह्यार्जि, ङान्ना सामान म्हाजि । कि एसे फातोला कि थे ह्रो उन्तोला बिसि ङादाम थेसे चुङ्जि । ओम देन्बा ताम ङाइ पाङ्तोबान ताजि । थेसे चुह्राङ चुह्राङ लासि लोप्बा हिन्ना ङादा माइला भुटान बिबा नोन थाहा आरे । ङाम सोझोन नेपालग्याम खाबा म्हि । थेसे चुह्राङ लासि पाङ्तोला बिमाहेन्से ङाइ थेह्राङ नोन लासि पाङ्बा हिन्ना । थे ङाला ङ्हाच्छा हेन्सेला ह्रो नोन आहिन । चुरिन स्याप्बा ह्रो हिन्ना बिसि देन्बा ताम पाङ्जि । म्हाइबाम म्हाइजि थेदा तासाइ खानाङ स्याप्से दारेम । लिच्छा थेसे बोर्सि निजि कुल्लि गे लाबा ग्लारि । थेरि बोर्माहेन्सेम चुह्राङ्बा गाह्रो गे चिम । युङ्बा ह्रुप्तोबा युङ्बा आरेबा ग्लारि । युङ्बा मुसाम गे लाखाम्सेला मुसिम । ङाइ गे लाबारिन आखाम्नि । ङ्हिरे लामा नोन ङाइ तिरे च्योच्योला गे लाबा । बो छ्योना लातोबाला चिम । थे आछ्योमा हेन्सेम हाजिर नोन आपिन्बा । ओम थेलिच्छा सरदारतेन ङाइ, चु गे लाबारि आखाम्नि, स्यान्दो देबा गे मुला बिसाम पिनस्ह्युगो बिबाम थेसे हिन्ना ङाइए नोन थेह्राङ्बान म्हान्बा मुबा, ए दारे न्हाङ्गार हेन्सेचा अलकत्र ल्हागाब लाबारि निउ बिजि । अलकत्र बिबा छिग नोन ङाइ थेकुनुन जेक्खे थेबा । तिला मुसिम बिबा ताजि । ओम बोर्सि निजि । थे अलकत्रमि चुह्राङ्बा गाह्रो गेका चिम । थेला थाङ नोन खाबा म्युगु नोन म्युगु ताबा थे दोसि लेपलेप नोन ल्हागाब लातोबा चिम । खाइमा खानाङ क्रोबा, खाइमा खानाङ क्रोबा खाइमा क्रोना लाबा । खत्तम चिम । सोमरे गे लामाहेन्से ङाइ थे गे ख्लाजि । दारे चु गे आखाम्सेला चिम ङा निला बिबाम, ए निसेला हिन्साम ङाला न्होर फागो बिसि पाङ्जि । ह्राङ हिसाब लास्ह्युगो बिजि । थेसेम मुतेबा डबल किन्बा चिम थेदुइ दोना चाबा । न्होर फाजि । तासाइ दोसि थेसे निहु म्हाइबारि चुजि, ए पक्कान थे ह्रो म्हाइबारि निलाबा मुसिम । थेदा ह्रुप ताबारि निबारि म्हाइमुसिम थे गहनाला नोन मुतेबा न्होर फातोला बिबारि चुजि । आपत ताजि ङादा । ङाइ ग्रान फाजि ओम थेह्राङ आहिन बिसि पाङ्जि । लाथानरिन बोर्सि ग्रान फापुङ्जि । थेलिच्छा नोन ङानि ङ्हिला झगडा ताजि । ङाइ ग्रान फामा नोन ह्राङसे पत्याइ आति बिसाम ङाइ न्होर फाआखाम तिला लातोला लाउ दारेम बिसि पाङ्मा ङान्ना या जाङ्बा दुइ ताजि । थे ताममि दोसि थेरि ग्यार्जा गिकला याखारगि नेता ताबाचिम कुल्लिला नोन । थेदा मौरि बिबा चिम । थे मौरिजा दोजि ङान्ना केस । तिल्दा छेबा तिला बिसि हल्लाखल्ला ताबा । थेरि दोमाहेन्से थे मौरिसे ङ्योइजि, ङाइ मुतेबा ताम पाङ्जि । थेदा नोन ङ्योइजि । एला न्होर फाजिन्जि कि आफानि बिसि ङ्याइजि । थेसे न्होरचा फाजिन्जि तासाइ ङाला गहनाजुगु म्हाबा मुबा थे चुसेन फातोला बिसि पाङ्जि । थे मौरिसे आहिन, चु म्हि लि च्यामान सोझो मुला । चुसे ह्यो आला । चु ह्यो आहिन । ङाइ ङ्हाच्छारिन बिमुबा, चुह्राङ्बा फुच्चे नोन एसे तिल्दा कुल्लिरि बाबा, चुसे गे लाबारि आखाम बिबान मुबाले । चुदा ख्लापिन्गो बिसि पाङ्जि । ख्लामाहेन्से ओस्सोन ब्राजि ङाम म्हुना । ओम भुटानला पाडु बिबा ग्लारि ब्राचिमुबा दोसि थेरि याखारगि म्हिसे ङ्योइजि ङादा । तिल्दा बिबाम गे लासेला हिन्ना बिसि ङ्योइजि । तिला गे लातोबा बिसि ङ्योइबा कान दाइतोबा बिजि । थेमि खाम्ला । ताला बिजि । ङानि गोरब्लि मुला । एसे ज्याबा कान दाइजि बिसाम ङान्छे तिला चाला एसे थे चाबारि म्याङ्ला ओम ङान्छे ला लालारि क्वान युपिन्ना, चासि लाला तिस रुपैयाँ पिन्ना ताला कि आता बिसि पाङ्जि । ताला बिजि ।
ओम थे म्हिसे डेरारि बोर्सि निजि । ओम थेदुइरि सिङसे दाइसेला हिन्साम जाजाकार दाइबारि खामुबा । थेरिम स्टोभसे दाइतोबा चिम । दोसि फसाद ताजि ङादा । तिरेकुनुम स्टोभरि कान दाइबा मुतेबा क्रोजि । थेनिचा गोरब्लि चिम । थेगुङ्रि याखारगिचा आउदिन छुच्चो चिम । एबि राइ बिबा मुबा याखारगि थे मुतेबा भुटानरिम ग्रेन ग्रेन म्हि मुतेबा ह्युल फिग्र्यापला (प्रबासि) नेपालिजुगु ताबाचिम । ओम थे खेप्पासेम चोदे आज्याना लासि केजि व्हा ङादाम, खाल्छे बोर्सि निबा मुबा थे ह्रोदा नोन केजि । ङाइ तिल्मान बिबा मुबा । चुह्राङ्बा फोहोरि न्हा फोहोरि, चुह्राङबा भोटे ह्राङ्बा म्हि भान्छे आता बिबान मुबा बिबारि चुजि । खाल्छे ङादा बोर्सि निमुबा थे म्हिचा आउदिन दयालु चिम । ह्रोसेचा केए नोन आकेनि । हत्तेरिका च्याङ्बा एमि ताइचिम । आसे बितोमुबाले ङान्छे लोपपिन्सेलाले बिसि पाङ्जि । च्याङ्बा बिमुबा ङादा ।

स्योमि नारायण नेपाल सुब्बा लामातेन ल्हेङमो लाबान

थेरि चिमा चिमा तिरेकुनु ह्रोसे ङ्योइस्ह्युजि, एमि ओसो च्यामाम मुबाचाबालान कोला ह्राङ्बा मुला । तिल्दा ह्यार्सि खाजि बिसि ङ्योइस्ह्युजि । ओम ङाइ मुतेबा ताम पाङ्जि, ङामि लोपखाङ्रि निबा सेम मुबा । लोपखोङरि आपुइनि । गोठेरि थानपिन्जि । गोठेरि आउदिन दुङाल ताजि । ओम ह्यार्सि खाबा बिजि । ह्रोसे ओहो एदा चोथेबा डोबा सेम मुला ? छक्क परतिजि ङाम । थेह्राङ हिन्साम ङानि ब्लिदा कान दाइजिन्मा हेन्से एला गेनोन आरे । ए डोसि चिउले ओम ङान्छे लोपपिन्ना सुङस्ह्युजि । ङाइ ताला बिजि । थेलिच्छा तिलाइ रेरि गोर ङ्हि ल्हेसि (सरुवा) निजि । कान दाइजिन्मा हेन्से ह्रोसेम पुरान ङादाम ट्युसन लोप्पा ह्राङ लासि लोपस्ह्युजि । दोसि ह्रोजा खाराङबा चिम बिसाम थेर्ला शिक्षा बिभागरि चिम । ङा तामाङ बिमाहेन्से थेए नोन तामाङ नोन चिम । थेदाजा ङादा म्राङ्माहेन्से दया ल्हागतिचिम । तिरेकुन थेसे ङाला ज्योज्यो आले खालाइ आरे, ङा गिक्खे हिन्ना । एदा ङाइ आले स्होला । तिलाइ दुइलिच्छा ङा चुग्याम्से नोन भुटानला राजधानि थिम्पु बिबा ग्लारि ल्हेबाकेन मुला । थिम्पुरि दोमाहेन्से एदा स्कुलरि युपिन्ना । ओम ए यो ङ्यासे कान दाइगो ओम ए लोपखाङरि निउ । एदा लोपखाङ युमा ताला बिसि ङ्योइस्ह्युजि । चिना चिनान ला ङ्हि वाइचिम ङाइ थाहा नोन आतानि । ला ङ्हिरिम ल्हानान डोजिम । ङ्हाच्छारिम जाजाकार जेक्खे नेपालि डोबा । तासाइ थेरि चिमा चिमा अंग्रेजि नोन डोबारि चुजि मुतेबा स्हे लोप्सि पिन्स्ह्युजि । ला ङ्हि लिच्छा ठ्याक्कान ङाइ खाल्दा म्हाइसि निमुबा थे ङाला आस्याङ बिबा ठ्याक्कान स्याप्जि । स्याप्माहेन्से आस्याङ्से नोन आख्लानि । ए ह्यार्सि खाबाला चिम । दारे छ्याम नोन नितोला, आमा आपासे ङादा स्याप्सि नोन आबानि बिसि केला । ए छ्याम नोन नितोला सुङ्स्ह्युजि । ह्रोसे दोसि इन्डियाला आसाम बिबा ग्लारि बोर्सि ब्राजि । ह्रोनि नोन थेरिन कुल्लिलान गे लाबा चिम । थेरि निसि नोन ङाइ ला कुदोना कुल्लिला गे लाजि । थेग्याम्से ङाइ ज्योज्योदा चिठि ब्रिबारि चुजि । ङाइमि आस्याङ नोन स्याप्जि ङा चुह्राङ्बा ग्लारि मुला । ङादा लोपाखाङ्रि पुइसेला हिन्साम ङा दोसि खाला आहिन्साम ङा आखा बिसि ब्रिमाहेन्से ज्योज्योसे चिठि ब्रिबारि चुजि । ए दोसि खाउ लोपखाङ्रि थानपिन्ना । दोसि ङादा आउदिन डोतोला बिसि प्रेरणा दोन्बा याखारगि शिक्षा अधिकारि मुबा । ह्रोजा दिपराज थापा मुस्ह्युमुबा । ह्रोसेजा खाइमादाम्मान ङान्ना दिमरि खामाहेन्से ज्योज्योदा बाङ्मुबा । ह्राङजा नेता आलेजा गोठालो, आतानि चुमि । डोपुङ्गो आलेदा बिसि सुङ्मुबा । ह्रोसे नोन चिठि ब्रिस्ह्युचिम, च्याङ्बा ए दोसिमाम खाउ, चुरिम छात्रबृद्धि खाबा मुला । याखारगि सिटजा एदा बिसि पक्का लासि ङाइ थान्मुला । तासाइ थे दुइ दोनारि खासि जिन्तोला बिसि ब्रिस्ह्युजि । दोसिमि ङा गिक्खे खाराङ लासि दोसि खासे चोदे थारेङ खाजिन्जि होइ । थेए नोन थाहा आरेमुबा खाराङ लासि नितोला बिबा । तासाइ दोसि ठ्याक्कान याखारगि ह्रो स्याप्जि । ह्रोए नोन दोसि माम खाबाकेन मुस्ह्युबा चिम । ह्रोजा खाबानिबा लाचिबा म्हि । थेतेन छ्याम छ्याम दोसि खाजि । खामाला पाल्छेम खाराङ्बा भाग्यसे ङाइ स्याप्जि । तिरेकुनुला जेक्खे दुइ मुबा चिम । ठ्याक्कान स्याप्जि । थेदुइरि हिमबृद्धि छात्रबृत्ति बिसि चु दुर्गम थुमजुगुरि पिन्मुबा । थेजा एसएलसि दोना जेक्खे डोबारि याङ्बा । थेहेन्सेजा थेरि टिचरला तालिम किन्सि टिचर नोन गे लातोबा नियम मुबा । ङानि ब्लि मुबा । गोर ब्लि सिटरि गोर ङ्हि जामेकोलादा गोर ङ्हि ह्रेमकोलादा । ङान्छे बोर्सि निजि । दोसि थे शिक्षा अधिकारिसेजा बोर्डिङरिन बोर्सि थे हेडसरदान प्रात्जि (जिम्मा) । चु जिल्लारिम स्हिगो लोपाखाङ बिबाम तिरे नोन आम्राङ्बा लोप्खेनजुगु मुला चुरि मुनोन आरे । आउदिन सुन्य मुला चुरि । खाराङ लासि ताला चुरि भर्ना किनपिन्तोजि बिसि ह्रोसे प्रात्जि ।

ङ्योइबा : खाजिबा लोपखाङ्रि डोस्ह्युजि गिक्छा रेम ?
प्रासाल : बनस्थलिरि । हेडसरसे नोन ङाइ च्याला दारेम कादे लाबा चिम । दिङला हिसाबसेम चुर्ला क्लासरि फिट आता । चुदुइरिम एसएलसि पिनजिन्तोबा । खाराङ लासि गोर ङ्हि, सोम क्लासरि थान्से बिजि । तासाइ नोन खात्दामान लासाइ नोन चु गोरङ्हि बिजाचा थानपिन्तोजि बिसि पाङ्जिन्माहेन्से ङ्हाच्छारि ४ डा (कक्षा)रि थानस्ह्युजि । ४ डारि मुतेबा जाजा मुबा ङाजा चोथेबा ग्रेन । मुतेबासे हाइजम्प लाबा दुइरि… हा हा हा ।
तामातामा थेरि ङाइ भुटानरि ट्युसन ह्राङ्नोन डोसि खाबासे लामा क्लासरि फिट तासिकेन निजि ङा । अंग्रेजि नोन जाजाकार सेबा । स्यान्दो ह्रोजा नेपालि ङादा बिमा ज्याबा खाबा, अंग्रेजि फिटिक्कान आखाबा । ङामि तिक्खुरि ब्लि ग्याम डुरि थानपिन्जि । डु ग्याम्से तिक्खुरि ब्रेरि थानपिन्जि । दोसि बिदारि नोन थे हेडसरसे ह्रोलान डेरारि थान्सि ट्युसन लोप्मुबा । थेला न्होर नोन किनआस्ह्युनि ।

ङानि गोर ब्लि गुङ्रि ङाइजा एसएलसि पास लाजि । स्यान्दो फेल ताजि । खालाइसे आठदोना जेक्खे डोजि । याखारगि जामेकोला मि थे निबा दिङरि नोन फेल तामुबा । तिलाइ डोबारि आखाम्नि ओम ला सोमरिन फेल तासि खाजि । एसएलसि जिन्माहेन्सेमि छात्रबृद्धि आखा । तालिमरि नितोमुबा तासाइ ङामि अझाइ डोला बिसि ज्योज्योतेन ग्रोइ लासि जाजाकार खर्च लापिन्गो ङा आझाइ डोला बिजि । ङा दोसि आर आर क्याम्पसरि डोबारि चुजि । लिच्छा ताना तानान गोल्छेसे दिमला समस्यासे तिला तिला तासिकेन निमाहेन्से डोबारि आखाम्नि । ओम थेरि सर्टिफिकेट लेब डोजि ओम थेग्याम्से ख्लापिन्जि डोबारि ।

ङ्योइबा : कादे दिङरि डोेस्ह्युमुबा सर्टिफिकेट लेबल ?
प्रासाल : २०३२ सालरि हिन्ना । थेदुइरि भिम रावल ङानिकादे गिक्खेन क्लासरि मुबा ।

ङ्योइबा : ग्लेठिमरिम ज्योज्योमि पन्चायतरिक्यार ल्हागतिस्ह्युजि, ह्राङ्जा ग्लेठिमरि खाइमाहेन्से थुइस्ह्युजि, खानाङहेन्से सेम वाङ्जि ?
प्रासाल : ङादा सेम खाराङ लासि निजि बिसाम, कम्युनिष्टरि क्यार सेम खाराङ लासि वाङ्जि बिसाम, इन्डियारि गे लामा थेदुइरि माओत्सेतुङला ल्हानान ताम थेमुबा । इन्डियाला नक्सलबादिजुगुला फिरि थेमुबा । कम्युनिष्टसे जेक्खे प्राङ्बोदा ज्याना लाला रो बिबाचा थेमुबा । थेदुइरि सरदारजुगुसे गेलाबाजुगुदा ठगप लाबा म्राङ ङादा चुह्राङ्बा बोमो रेमुबा व्हा । दारे चुनिकादेदा ठिक ताना लाबारिचा कम्युनिष्ट नोन खातोबा चिम बिबा छाप मुबा ङाला सेमरि । तासाइ लोपखाङ्रि नोन थेह्राङ नोन लाबा टिचर स्याप्जि दोसि ह्रोचा बामपन्थि बिचारधाराला म्हि चिम । नुवाकोटलान । शारदारमण नेपाल बिबा । शारदारमण सर ङाला ग्लेठिमला गुरु नोन हिन्ना । ह्रोलाचा खाइमागि गोप्य मिटिङ ताबाचिम पार्ट टाइमरिक्यार । ङादा नोन बोर्सि निस्ह्युमुबा । ह्रोसे थेह्राङ लासि बोर्बाकेन लामा ङा कम्युनिष्ट पार्टिरिक्यार प्रभावित ताजि ।

क्याम्पसरि नोन ङानिकादे भिम रावल, कमानसिंह लामा छ्याम ङानि अनेरास्ववियुरिक्यार नोन गे लामुबा । थेलिच्छा ज्योज्यो पन्चायतरिक्यार तासाइ नोन ङादा ज्योज्योसे पाङ्स्ह्युमुबा । खाइमागिमि बाङ्नोन बाङस्ह्युमुबा । ग्लेदा ह्रो लातोला बिसि सुङ्मुबा । तासाइ ङादा खोबारि पटक्कान थेह्राङ्बा सेम नोन आखामुबा । थेदुइरि सेम लाबा हिन्साम ग्लेसे तिलाइ न्हा तिलाइचा पिन्सेला मुबा । तासाइ ङादा थेह्राङ लाबा सेम नोन आखानि ।

ङ्योइबा : ग्लेठिमला लिरि रसुवारि खाइमा दोस्ह्युजि याम्बुग्याम्से नाम्सारि ?
प्रासाल : बहुदल खामाहेन्से जेक्खे खाजि नाम्सारिक्यार ।

ङ्योइबा : गिक्छा चुनाबरि रेस्ह्युजि बहुदल खामाहेन्से ?
प्रसाल : बहुदल खामा ङा अमेरिकारि मुबा । ला सोमला लागि ह्रोजुगुसे बोर्सि ब्रामुबा । दोसि खामाहेन्से गोर ङ्हि सो ह्रोजुजुगु नोन मुबा । ह्रोनि खामाहेन्से चुरि पार्टि स्हेङ्जि । पार्टि गौराइ नोन ङा ताजि । थेलिच्छा चुनाबरि रेबाला लागि टिकट नोन ङाइ नोन याङ्बा ताजि । ङ्हिरेम नोन ।

ङ्योइबा : ङ्हिरेम बिबा कादे कादे दिङरि ?
प्रासाल : ०४८ दिङरि तिर्याम

ङ्योइबा : ०४८ रि संसदिय चुनाब नोन रेस्ह्युबा हिन्ना ?
प्रासाल : थेलिच्छा ०५६ दिङरि ।

ङ्योइबा : ०४८ दिङरिचा गिक्खे कि गठबन्धन ?
प्रासाल : गिक्खेन मुबा एमाले । ०५६ रि नोन गिक्खेन मुबा । गठबन्धन आरेमुबा ।

ङ्योइबा : ०४८ रि खाला खाला प्रतिस्पर्धारि मुबा ।
प्रासाल : रामकृष्ण आचार्य ।

ङ्योइबा : कादे मतसे ब्रेस्ह्युबा ?
प्रासाल : थे दुइरिचा ङाला ८÷९ सय नोन फेबा मुबा । थेदुइरिम कम्युनिष्ट बिमाहेन्से मुतेबा लोङ्मुबा । ङान्ना ह्रोजुगु नोन चुग्याम्से माङग्यार ब्राजिन्मुबा । ङाजा नाम्सा वाङ्माहेन्से चुरिक्यार नोन चिजि । थेदुइरि मुतेबा लोङ्बाला चिम । कम्युनिष्ट बिमाहेन्से तिला तिला आज्याबा प्रचार लापिन्जि बिपक्षजुगुसे । खेप्पा खुयु नामाहेन्से सेपिन्ना, सम्पति मुतेबा ग्लागिरिन थान्तोबा, धर्म लाबारि आपिन्बा बिमाहेन्से हिन्ना बिसि मुतेबा लोङ्बा मुला ।

ङ्योइबा : ह्राङ ज्योन्खामाहेन्सेचा दोसि बास्ह्युजि ह्रोजुगुदा ?
प्रासाल : लासो ।

ङ्योइबा : ०५६ रि डिबि लामातेन हिन्ना चुनाबारि रेस्ह्युबा ?
प्रासाल : डिबि लामा थेन रामकृष्ण आचार्य नोन मुबा । रामकृष्णदाचा ङाइ बिमुबा, ह्राङ्से ख्लापिनस्ह्युगो, चुपाल्छे ह्राङ्से डासेला आरे । ङादा ह्रो लास्ह्युगो बिबा ङ्हाच्छारिम ताला बिसि पाङ्जि, लिच्छारिम आङ्यान्नि खेप्पासेम । थेसेन डाला बिसि पाङ्बारि चुजि । थेसे न्होर नोन ल्हानान खर्च लाजिन्मुबा । न्होर उम्मा नोन ब्रेसेला निश्चित ताजि । दारेम बुथरि गडबड लासि चुनाब दोसि लापुङ्तोजि बिसि थेसे बिजि । चुनाब तामा एदा युपिन्ना बिसि व्हाम्बा मुबा । ङाइचा आङ्यान्नि । तिला ताला ताला बिसि पाङ्जि । भोट ज्याबारि चुजि । भोटमि गडबड तामुबा । ह्रोसे दोसि गडबड लासि चुनाब लातोजि बिसि पाङ्जि । ङाइजा ब्रेसाइ ताला डासाइ ताला बिसि आङ्यान्नि । चुजा ङाला त्रुटि ताजि ।

ङ्योइबा : ह्राङ्नि ज्योन्खामाहेन्से थेदुइला एमाले संगठनदा ल्हेना लाबारि भुमिका क्लाङस्ह्युजि ?
प्रासाल : लासो ।

ङ्योइबा : थेदुइरि चुरि मसाल थेन जनमोर्चाजुगुला स्थितिचा खाराङ्बा मुबा ?
प्रासाल : चुरिक्यार ओतेबा आरेमुबा । ङ्हाच्छारिम कम्युनिष्ट बिमाहेन्से खालाइ नोन ङामरि आखाबा मुतेबा लोङ्बा । ङा खासि कम्युनिष्ट म्राङ्सि लोङआतो । चु गलत ताम हिन्ना बिसि ङाइ प्रचार लामाहेन्से एमालेरि ल्हानान म्हिजुगु खाजि । आहिन्साम मुतेबा कांग्रेसरिक्यार निजिन्मुबा ।

ङ्योइबा : होटल ब्यबसाय खाइमाहेन्दे तिस्ह्युजि ?
प्रासाल : होटल ब्यबसायमि ङ्हाच्छान तिजिन्मुबा । लोपखाङरि टिचर गे ख्लामाहेन्से चु ब्यबसायरि वाङ्बा हिन्ना । थेदुइरि चु रुटरि धुन्चेहेन्से नाम्सादोना खानाङए होटल आरेमुबा । जाजाकार टुरिस्ट खामुबा । ङाइचा चुरि जाबा ब्राङ स्होसि चिबारि चुमुबा । थेदुइरि नोन दिमरि ग्रोइ आडिक्नि । दिमरि आपा आमासे गोठेरिन निसि चितोला बिमुबा । ङाला खुयुमि गोठेरिन मुबा । ङा टिचर गे लामुबा । ङाइ टिचर गे ख्लामाहेन्से खुयुदा नोन दारे गोठे ख्लागो, दारे ह्याङ छार ब्यबसाय लातोला बिसि चुरि बामाहेन्सेम ङान्ना दिमरि दिङ गि ङ्हि दोनाम ताम पाङ्बारिन ख्लाजि । आपा आमासे आगोबासे ।

ङ्योइबा : ह्राङ्ला ब्रेल्साङचा ह्रिसि लाबा व्हा लब म्यारिज ?
प्रासाल : लब म्यारिज नोन हिन्ना । ङाइ ह्रिसिचा ङ्हाच्छा लामुबा । थेदा ख्लासि ङा ह्यार्सि निबा हिन्ना । लिच्छा दोसि खामामि थेसे ङादा ख्लापिन्जि । लिच्छा थेह्राङ्बान ३२ सालरिन हिन्ना । डोबारि ख्लामाहेन्से दातेलातेन ब्रेल्साङ ताबा हिन्ना । थेदुइरि नोन बाध्यतान मुबा गोठे च्याबा म्हि तोबा । ओम ङाला खुयुसे ला डु ङिसचा गिक्खेन गोठे च्यासि चिजि ।

ङ्योइबा : बिमहेन्से डिबी लामा, रामकृष्ण आचार्य, ह्राङ्ला ज्योज्योला ओन्छाङ ग्लेठिम लाबारि राप्तोमाचा खाराङ्बा चुनौति खाजि ? क्योलो फिग्र्याप ह्युल निसि खाबा लाहुरे हिन्ना, चुसे तिलाइ आला बिमाह्राङ ताजि व्हा आतानि ?
प्रासाल : नाम्सारि थे दुइरि ज्योज्योसेन कम्युनिष्टला बिरोध लाबा लामुबा । रामकृष्णदाम बिनोन आतोनि कांग्रेस पार्टिसेम बिरोध लाबान ताजि । ग्रेन चुनौति मुबा, ह्रोजुगुदा दोसि बाबारिनोन गोना लाबारि ल्हानान दुइ ल्हागतिजि । थेलिच्छा नाम्साबाजुगुदा गोना लाबरिन गाह्रो । ङ्हाच्छारिम पत्याइ नोन आतिनि थेनिकादेसे । लिच्छा खासि सरकारग्याम्से नाम्साबाला खेप्पाखयुजुगुसे भत्ता याङ्बारि चुजि । थेलिच्छाम खेप्पाखुयुजुगुसे लिच्छाम ङान्छे भोट युबारि याङ्ला व्हा आयाङ दारे खाबा ०५६ ला चुनाबरिचा खात्दामान लासाइ एदान भोट पिन्ना बिबाजुगु मुबा । थेनिकादेदा नोन ङान्छे व्यवस्थित लाबारि आखाम्नि । थे दुइरि भोट युबा हिन्साम ङान्छे डासेला चिम । तासाइ थे खेप्पाखुयुजुगुसे भोट युनोन आम्याङ्नि थेदुइरिचा कांग्रेससे चलाखि तिला लाबा मुबा बिसाम बुथ आउदिन थारेङ थारेङ ल्हेपिन्जि । थेदुइरि ङान्छे खेप्पा खुयुदा ब्यबस्थित लाबारि नोन गाह्रो मुबा तिल्दाबिसाम ङान्तेन थेनिकादेसेह्राङ ल्हाना खर्च लाबा क्षमता आरेमुबा ।

थे दुइरि ङा ह्राङ्लान न्होर खर्च लासि पार्टिला गे लामुबा । पार्टिसे पिन्ना पार्टिग्याम खाला बिबा आरेमुबाले ।
पार्टिसे जाजाकार पिन्मुबा । पार्टिसे डेढ लाखचा पिन्मुबा । थेबिमा आपिन्मुबा ।

ङ्योइबा : थेदुइरि पार्टिला चोहोचा खाला मुबा ओम ?
प्रासाल : ङ्हाच्छारिम पार्टिरि चोहो आतामुबा । गौराइ जेक्खे तामुबा । थे ङा नोन मुबा ।

ङ्योइबा : लिच्छा ?
प्रासाल : ङा लिच्छा भिमलाल ।

ङ्योइबा : थेदुइरि प्राङ्बोला लागि उत्पिडितला लागि कम्युनिष्ट नोन तोबा चिम बिबा छोर्जि ह्राङ्दा । आसाम दोबा दुइरि ओम दाते चुरि खासि ठ्याक्का कम्युनिष्टला नोन दुइ तिहाइ खाबा मुला । सत्तारि कम्युनिष्टला सरकार मुला । चुह्राङ्बा दुइरि खाराङ्बा म्हानस्ह्युमुला ? खाराङ्बा कमजोरि मुबाह्राङ छोर्जि ह्राङ्दा ?
प्रासाल : कमजोरि ल्हानान तामुला । दुइ तिहाइ तासाइ नोन ङादाचा जाकि सिद्धान्तआन्सार, बिबाह्राङ गे ताचिबा आरे । पटक्कान आरे । थेतासि ङा जाकि निस्क्रिय ताबा हिन्ना । ङाइ तिला म्राङ्जि बिसाम ङा केन्द्रिय मुल्मिरि नोन चिमुबा । थेदुइरि ङान्छे पिन्बा सुझाबजुगुचा खाचिबाइ नोन कार्यान्वयन ताबा आम्राङ्नि । थेफिरि पार्टिरि खेमा ङ्हिला म्हि म्राङ्जि । याखारगिचा ह्राङ्ला लागि गुलामि लाबा, ब्यक्तिगत फाइदाला लागि चलाखि लाबा थेन तोर निबा, सोझोजुगु तिल्मा योगदान लाबाजुगु खाइमादाम्मान लिच्छा ब्याङ्बा । स्वार्थ आथान्ना सुझाव पिन्बाजुगुला सुझाब खाइमाइ लागु आलानि । थेतासि दाते दुइ तिहाइला सरकार खासाइ नोन थेन्छे तिलाइ लाखाम बिबाचा ङान्छे ङ्हाच्छान म्राङ्बा हिन्ना । ह्याङ्से तिलाइ लाखाम्साइ ठिक मुला तासाइ कुरितिजुगु ब्याङ्तोमुबा, थेला लिसो चेतना ल्हेना लाखाम्तोमुबा । थेह्राङ्बा पटक्कान आतानि । पार्टिरि ज्याबा गे लातोला बिबाजुगु नोन मुला तासाइ थेनिकादे लिच्छा मुला । आतोबा स्वाङ उन्बाकोद ङ्हाच्छा मुला । मौकामि स्वाङ लाबाजुगुसे याङ्बा चिम । मुख्य तामचा जनचेतना जेक्खे ल्हेना लाखाम्साम लिउरि गे लाबारि खाम्सेला मुबा । तासाइ ह्युल्बादा चेतना नोन ल्हेना लाबारि आखाम्नि ।

ङ्योइबा : दारे कम्युनिष्ट आन्दोलनचा खाराङ लासि बोर्तोला ? ह्राङ्से पार्टिदा तिल्मा खाराङ्बा खाराङ्बा सुझाब पिनस्ह्युमुबा ? खाबा पुस्तादा खाराङ्बा सुझाब पिनस्ह्युला ? खाराङ लामा कम्युनिष्ट आन्दोलन ङ्हाच्छा निला ?
प्रासाल : ङला धारणारिचा शिक्षादा बाङ पिन्तोला । ह्युल्बाला चेतना ल्हेसि ह्युल्बासे गोजि बिसाम ह्युल्बासेन ह्राङ्दा तोबा शासन बाला ।

ङ्योइबा : पार्टिरि दोलो ह्राङ्से सुङ्माह्राङ खाल्छे दुख लामुला थेनिजा गोल्छेसे गुरि दोबाकेन मुला । खाल्छे न्होङ्बा गे लासि नोन डिक्ना लाबारि खाम्ला थेह्राङ्बा म्हिचा ङ्हाच्छा मुला । चु परम्परा मुला नि ह्याङ्ला कम्युनिष्ट पार्टिरि चुदा खाराङ लासि सच्याप लाखाम्ला ?
प्रासाल : थेचा नेतृत्वपंक्ति थेन खाल्छे पार्टिला लागि ल्हुइ ब्याङ्सि गे लाबा मुला थेह्राङ्बादा ङ्हाच्छा बातोला । व्यक्तिगत स्वार्थ आहिन ह्युलला लागि पिन्बा ज्याबा सुझाब कार्यन्वयनरि बाबारि खाम्तोला । दारेम लोभि पापिदा जेक्खे बासि पत्याप तिबा दुइ आरे । दारेम चुनाब बिजि व्हा न्होर क्लाङ्बारि तिजिन्मुला, न्होर आरेबासे डाबारि आखाम्बा दुइ खाजिन्जि । न्होर आरेसाइ ज्याबा म्हि खाराङ लासि चुनाबरि रेबारि खाम्ला बिबा प्रावधान स्होतोजि । आहिन्साम इमानदार म्हिजुगु थेन प्राङ्बोजुगु खाइमाइ निति स्हेङ्बा ग्लारि खाबारि आखाम्सेला ताजि । चुह्राङ तामाहेन्से ह्युलसे लि पोला बिबा ताम आसा जेक्खे हिन्ना ।

(ब्रिखेन नारायण नेपालतेन ताबा न्हाङ्ल्हेङ्मो, तामाङरि दोःपा : यकिना अगाध)